Nemrut Ören Yeri - Adıyaman

Nemrut Ören Yeri, Adıyaman’ın Kahta ilçesindedir. 2 bin 150 metre yükseklikte, Nemrut Dağı üzerinde yer alan ören yerinde, Kommagene Kralı I. Antiochos’un tanrılara ve atalarına minnettarlığını göstermek için yaptırdığı mezarı ile devasa heykeller yer almaktadır.

Yaklaşık 200 yıl bölgede hüküm süren Kommagene Krallığı’nın en ünlü kralı I. Antiochos (Antiokhos) Theos’tur. Kommagene krallarının tahta çıkış tarihleri kesin olarak bilinmemekle birlikte, kaynaklar I. Antiochos’un yaklaşık olarak MÖ 70-32 yılları arasında krallık yaptığına işaret etmektedir. I. Antiochos kendisini tanrı (theos) ilan etmiş ve henüz hayattayken Nemrut Dağı’nın zirvesinde adını ölümsüzleştirecek bir kutsal alan yaptırmıştır.

Helenistik dönemin en görkemli kalıntılarından biri olan bu kutsal alan, Kral I. Antiochos’un anıt mezarı olan tümülüs ile tümülüsü üç taraftan çevreleyen teraslar üzerine konumlandırılmış devasa heykeller ve kabartma stellerden oluşmaktadır.

I. Antiochos’un kendisi için inşa ettirdiği anıt mezar olduğu bilinen tümülüs, küçük kırma kaya parçaları ve çakıl taşları yığılarak oluşturulmuştur. Günümüzde yaklaşık 50 metre yüksekliğinde ve 150 metre çapındadır. Her ne kadar yazıtlarda kralın mezarının burada olduğu belirtilse de bugüne kadar mezar odası keşfedilememiştir. Kralın kemiklerinin ya da küllerinin ana kayaya oyulmuş bir odaya konulduğu ve yapay bir tepe (tümülüs) oluşturularak koruma altına alındığı düşünülmektedir.

Nemrut Dağı’nın anıtsal heykelleri, tümülüsün üç tarafına, Nemrut Dağı’nın doğu, batı ve kuzey teraslarına yayılmıştır. Üç terastan günümüze dek bütünlüğünü en iyi korumuş olan doğu terastır.

Doğu ve batı teraslarda yer alan heykeller, ufak detaylar dışında birebir aynıdır. Greko-Pers üslubunda, kireçtaşı bloklardan yapılmışlardır. Yükseklikleri yaklaşık 8-10 metreyi bulmakla birlikte tahtlarına oturtulmuş dev tanrı heykellerinin günümüzde taştan gövdeleri kısmen yıkılmış ve kafaları önlerine sıralanmış durumdadır.

Her iki tarafına birer aslan ve kartal heykeli yerleştirilen tanrı heykelleri, soldan sağa doğru, tanrı-kral I. Antiochos, ülkenin ana tanrıçası Kommagene, baş tanrı Zeus, Apollon ve Herakles’tir. Koruyucu aslan, krallığın yeryüzü hakimiyetini; koruyucu kartal krallığın gökyüzü hakimiyetini temsil etmektedir. Heykeller ufka bakar şekilde konumlandırılmıştır. Her iki terasta da tanrı heykellerinin oturduğu tahtları oluşturan kaidelerin arka yüzlerinde, Kral I. Antiochos’un dini ve sosyal içerikli vasiyetnamesi (nomos) olan 237 satırlık kitabe bulunmaktadır.

Doğu terasında Kommagene kraliyet ailesi bireylerinin kabartma stelleri; heykellerin önünde bir ateş sunağı (altar) ve onun yanında oturur biçimde bir aslan heykeli bulunur. Batı terasında ise I. Antiochos’un heykeli ve tanrılarla tokalaşma kabartmaları yer alır. Batı terasında bulunan, üzerine ay ve yıldız kabartmaları yontulmuş aslanlı horoskop figürü, tahrip olması nedeniyle günümüzde koruma altındadır.

Kuzey terası, batı ve doğu teraslarını birbirine bağlayan 180 metre uzunluğunda bir tören yoludur. Terasta I. Antiochos’un atalarının resimleriyle süsletmek üzere hazırlattığı düşünülen, büyük çoğunluğu kırılmış halde taş steller ve kaideler bulunmaktadır.

Nemrut Dağı, 1987 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne kaydedilmiştir.